۱۰۰ هزار سال زندگی کنار خزر
به گزارش همشهری آنلاین، تغییرات طولانی مدت سطح آب، فرسایش و رسوب‌گذاری در طی سال‌ها سبب شده بخش‌هایی از سکونت‌ها، اسکله‌ها و کشتی‌ها آرام آرام غرق و دوباره پیدا شوند. شواهد باستان‌شناختی نشان می‌دهد سواحل جنوبی و غربی خزر محل حضور انسان از دوره‌های بسیار کهن بوده‌اند. به مناسبت ۲۱ مرداد، روز ملی دریای کاسپین به دل به دریا می‌زنیم و این بار از تاریخ زیر آب سراغ می‌گیریم.
دریای کاسپین، میزبان ۱۰۰هزارساله
پژوهش‌ها نشان می‌دهد که از ده‌ها هزار سال پیش انسان‌ها در حاشیه دریای کاسپین سکونت داشته یا از کنار آن گذر کرده‌اند و در اثر نوسان سطح آب دریا یا تغییرات اقلیمی مهاجرت‌ها انجام شده‌است.
حسین رمضان‌پور، باستان‌شناس مازنی که درباره دریای کاسپین تحقیقات زیادی دارد به همشهری می‌گوید: «پژوهش‌های اخیر در ۱۰۰ هزار سال گذشته نشان می‌دهد که ارتباط خیلی معناداری بین زیست انسان و دیگر گونه‌های جانوری و گیاهی و دریای مازندران یا دریای کاسپین از پیش از تاریخ در دوره سنگی وجود دارد. دریای مازندران مستقیما روی جابه‌جایی جمعی یا همان حرکت جمعیت انسانی و به دنبال آن گونه‌های زیستی دیگر تاثیر داشته‌است.»
او شاهد مثال می‌آورد و ادامه می‌دهد: «شواهدی که در محوطه تخت رستم در شهرستان نکا پیدا کردیم، نشان می‌دهد که حدود ۳۱ یا ۳۲ هزار سال قبل، ارتفاع دریای مازندران به قدری بالا بوده که محوطه تخت رستم در نکا در ساحل دریا قرار داشته و الان بین این نقطه و ساحل فعلی دریای خزر ۳۰ کیلومتر فاصله است. انسان‌ها در تخت رستم ابزارهای سنگی ساختند. در پایان دوران سنگی نوین ارتفاع دریای مازندران تا دامنه کوه البرز می‌رسیده.»
آب دریا تا کوهپایه
رمضان‌پور درباره نوسانات آب دریای کاسپین و حضور انسان تا ساحل دریا در دوران مختلف نیز می‌گوید: «شواهد باستان‌شناسی دریای کاسپین نشان می‌دهد که نوسانات آب دریا سبب شده تا انسان‌ها تا لب دریا یا ساحل حضور داشته باشند و لایه‌های ساحل دریا و کوهپایه به هم آمیخته شده. در اثر این آمیختگی یک موقعیت فوق العاده زیستی به وجود آمده که یکی از بهترین محل‌ها برای زندگی بوده‌است.»
این باستان‌شناس این موقعیت فوق‌العاده را بیشتر توضیح می‌دهد و می‌گوید: «شواهد باستان شناسی داریم که انسان‌ها در غار هوتو یا غار کمربند یا غار علی تپه در شرق مازندران، زندگی و فوک‌های کاسپی شکار می‌کردند که یک پستاندار دریای کاسپین است و این غارها در نزدیکی ساحل دریا بوده. این موضوع نشان می‌دهد که چقدر این ارتباط و وابستگی بین جوامع شکارگری که در کوهپایه‌های البرز زندگی می‌کردند با منابع غذایی دریایی محکم بوده‌است. از سوی دیگر اهمیت دریای مازندران و گونه‌های زیستی نشان می‌دهد که این شیوه زیست، در تاب‌آوری گونه‌های انسانی در دوره‌های آب و هوای سرد در منطقه مازندران نقش بسیار مهمی در زندگی و تکامل انسان‌ها داشته و این به دلیل جغرافیای دریای خزر و تنوع گونه‌های زیستی آن بوده‌است.»
نمونه‌هایی از کشفیات پیشین از دریای کاسپین
- لاشه کشتی ۲۸ متری چوبی
محل کشف: سواحل جنوبی دریای کاسپین
- لاشه فک خزری
محل کشف: سواحل رودسر
- لنگر کشتی روسی
محل کشف: ساحل دریا در مازندران
- مُهر سنگی با نقش خرگوش
محل کشف: سواحل سرخرود
- جواهرات، اسلحه، ظروف سفالی و بقایای انسان
محل کشف: ساحل کاسپین در قزاقستان
