سردرد ناشی از کم‌آبی؛ علائم و روش‌های درمان
به گزارش همشهری آنلاین، تصور کنید روز پرمشغله‌ای را پشت سر گذاشته‌اید. از صبح تا عصر مشغول کار و رفت‌وآمد بوده‌اید و حالا با سردردی سنگین و آزاردهنده روبه‌رو شده‌اید. در نگاه اول شاید آن را به خستگی یا فشار کاری نسبت دهید، اما آیا تا به حال به کم‌آبی بدن به‌عنوان عامل احتمالی فکر کرده‌اید؟
سردرد ناشی از کم‌آبی یکی از اختلالات رایج اما کمتر شناخته‌شده‌ای است که به‌ویژه در روزهای گرم، هنگام ورزش یا در نتیجه بی‌توجهی به نوشیدن آب کافی بروز پیدا می‌کند. این نوع سردرد، اگرچه خطرناک نیست، اما می‌تواند تمرکز، خلق‌وخو و بهره‌وری روزانه شما را به‌شدت مختل کند.
سردرد ناشی از کم‌آبی چیست؟
سردرد ناشی از کم آبی، معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که میزان مایعات مصرفی کمتر از نیاز بدن باشد. کم‌آبی باعث کاهش حجم خون و در نتیجه کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به کشیدگی رگ‌های خونی و تحریک پایانه‌های عصبی در مغز گردد که نتیجه آن احساس درد و سردرد خواهد بود.
برخلاف برخی دیگر از انواع سردرد، این نوع سردرد معمولاً بدون علامت هشداردهنده ناگهانی ظاهر نمی‌شود. پیش از بروز آن، بدن نشانه‌هایی از کم‌آبی بروز می‌دهد که در صورت توجه به آن‌ها می‌توان از شروع سردرد جلوگیری کرد. همچنین کم‌آبی ممکن است با افت فشار خون و کاهش سوخت‌وساز سلولی در مغز همراه باشد که این خود به افزایش شدت سردرد منجر می‌شود.
بیشتر بخوانید: تفاوت سردرد خوشه ای و میگرن: علائم، علل و روش درمان
علائم سردرد ناشی از کم‌آبی
سردردهای ناشی از کم‌آبی معمولاً با علائم متعددی همراه هستند. افراد ممکن است در ابتدا احساس خستگی یا بی‌حالی کنند و سپس به تدریج دچار درد در ناحیه سر شوند. این سردرد می‌تواند خفیف یا متوسط بوده و بیشتر در دو طرف سر یا پشت پیشانی بروز پیدا کند.
از دیگر نشانه‌های همراه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشکی دهان و لب‌ها
- احساس سرگیجه یا سبکی سر
- تیرگی ادرار
- کاهش تعریق حتی در زمان گرما یا فعالیت بدنی
همچنین ممکن است فرد احساس کند تمرکزش کاهش یافته و ذهنش کند شده است. گاهی نیز کاهش اشتها و افزایش ضربان قلب به‌ویژه هنگام بلند شدن سریع از حالت نشسته یا خوابیده دیده می‌شود. در برخی موارد، سردرد ناشی از کم‌آبی با حالت تهوع، حساسیت به نور یا صدا و عدم توانایی انجام فعالیت‌های روزمره همراه است که نشان‌دهنده شدت بالای کم‌آبی است.
بیشتر بخوانید: سردرد را سه سوته درمان کنید | ۱۰ روش خانگی و غیردارویی برای درمان فوری سردرد
دلایل بروز کم‌آبی و سردرد مرتبط با آن
کم‌آبی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و در اثر ترکیبی از عوامل روزمره ایجاد شود. نوشیدن ناکافی آب در طول روز یکی از دلایل اصلی است. همچنین، فعالیت بدنی شدید، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض گرما، تب، اسهال یا استفراغ و مصرف نوشیدنی‌های خاص مانند الکل یا کافئین همگی می‌توانند موجب از دست رفتن آب بدن شوند و زمینه را برای سردرد فراهم کنند.
افرادی که رژیم غذایی محدود دارند، ورزشکاران حرفه‌ای، کارگرانی که در فضای باز کار می‌کنند و افراد سالمند بیشتر در معرض خطر کم‌آبی و سردرد ناشی از آن قرار دارند. سالمندان به دلیل کاهش حس تشنگی ممکن است متوجه نیاز بدن خود به مایعات نشوند و دچار کم‌آبی پنهان شوند.
در فصل تابستان یا هنگام روزه‌داری نیز خطر بروز کم‌آبی بیشتر است. افراد روزه‌دار به دلیل ساعات طولانی بدون نوشیدن آب، در صورتی که در زمان افطار و سحر به اندازه کافی آب مصرف نکنند، در معرض کم‌آبی و سردرد قرار می‌گیرند. زنان باردار نیز به علت نیاز بیشتر بدن به مایعات، باید توجه بیشتری به تأمین آب بدن داشته باشند.
بیشتر بخوانید: چه زمانی سردرد نشان‌دهنده مشکلی جدی است؟
چگونه می‌توان سردرد ناشی از کم‌آبی را درمان کرد؟
خوشبختانه درمان این نوع سردرد معمولاً ساده و در دسترس است. اولین و مهم‌ترین اقدام، نوشیدن آب کافی است. مصرف آب در فواصل منظم به بهبود سریع وضعیت بدن کمک می‌کند. در مواردی که فرد مقدار زیادی مایعات از دست داده، نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت مانند محلول‌های خوراکی یا آب نارگیل می‌توانند مفید باشند. همچنین، استراحت در محیط خنک و سایه و پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار نیز اهمیت دارد.
اگر سردرد شدید باشد یا با تهوع همراه شود، استفاده از مسکن‌های بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند موقتاً درد را کاهش دهد، ولی جایگزین درمان اصلی یعنی تأمین مایعات از دست‌رفته نیست. در مواردی که فرد دچار اسهال یا استفراغ شدید باشد، مصرف محلول‌های خوراکی حاوی نمک و قند به تعادل مجدد الکترولیت‌های بدن کمک می‌کند.
در محیط کار یا در سفر نیز باید به تأمین مایعات توجه شود. همراه داشتن بطری آب، پرهیز از ماندن طولانی‌مدت در زیر آفتاب و استفاده از لباس‌های نخی و خنک از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند از کم‌آبی و سردرد ناشی از آن پیشگیری کنند.
بیشتر بخوانید: چگونه سردردهای عصبی را درمان کنیم؟
اقدامات پیشگیرانه و مراقبت روزانه
برای جلوگیری از بروز سردرد ناشی از کم‌آبی، رعایت چند نکته ساده ولی کاربردی اهمیت دارد:
- نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز
- استفاده از بطری آب همراه در طول روز
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات آبدار مانند خیار، هندوانه و پرتقال
- کاهش مصرف نمک در رژیم غذایی
- تنظیم دمای محیط زندگی و کار
- نوشیدن آب قبل و بعد از ورزش یا فعالیت بدنی
- خودداری از مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های مدر مانند قهوه، چای و نوشابه
- استفاده از اپلیکیشن‌های یادآور نوشیدن آب
عادت کردن به نوشیدن آب در زمان‌های مشخص، مانند بلافاصله پس از بیدار شدن، نیم ساعت قبل از وعده‌های غذایی و قبل از خواب، به حفظ سطح آب بدن کمک می‌کند. استفاده از نی برای نوشیدن بیشتر آب یا افزودن برش‌های لیمو، نعنا یا خیار به آب برای جذاب‌تر شدن طعم آن، از ترفندهای ساده اما مؤثر برای افزایش مصرف آب است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در اغلب موارد، با نوشیدن آب و استراحت کافی سردرد برطرف می‌شود. اما اگر با وجود نوشیدن آب کافی همچنان سردرد ادامه دارد یا با علائمی مانند تب بالا، تهوع، اختلال در دید یا کاهش سطح هوشیاری همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. همچنین سردردهای شدید و ناگهانی که با علائم عصبی یا جسمی خاصی همراه هستند، می‌توانند نشانه‌ی اختلالات جدی‌تری باشند که نیاز به بررسی فوری دارند.
در صورتی که فردی سابقه بیماری کلیوی، قلبی یا دیابت دارد، نباید صرفاً بر اساس تشخیص شخصی به درمان سردرد ناشی از کم‌آبی بپردازد، بلکه مشورت با پزشک برای تعیین بهترین روش جبران مایعات لازم است. کودکان و سالمندان نیز به مراقبت بیشتری نیاز دارند، زیرا نشانه‌های کم‌آبی در آن‌ها ممکن است به‌سرعت شدت یابد.
مراقب بدن خود باشید
سردرد ناشی از کم‌آبی یکی از ساده‌ترین انواع سردرد برای پیشگیری و درمان است. کافی است به نیاز بدن به آب توجه کنیم و نشانه‌های هشداردهنده را جدی بگیریم. اگرچه این نوع سردرد معمولاً خطرناک نیست، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به علائم شدیدتر یا مشکلات جدی‌تر منجر شود. بنابراین، نوشیدن منظم آب و حفظ تعادل مایعات در بدن را به یکی از اولویت‌های روزمره خود تبدیل کنید. مراقبت آگاهانه از بدن در برابر کم‌آبی نه‌تنها از سردرد بلکه از بسیاری مشکلات جسمی دیگر نیز جلوگیری می‌کند.
