تغییر راهبرد اساسی ایران چیست؟ | ماجرای نگرانی خاص غربی ها درباره ایران
همشهری آنلاین – گروه سیاسی: با وجود اینکه حمله آمریکا به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، نقض فاحش معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، به‌شمار می‌رود، اما به‌نظر می‌رسد بی‌عملی آژانس بین‌المللی انرژی در قبال این اقدام تجاوزکارانه و همچنین طفره رفتن از محکوم کردن صریح و روشن تجاوزهای هسته‌ای محور تل‌آویو – واشنگتن، تهران را برای خروج از «ان. پی. تی» مجاب کرده و این موضوع یکی از گزینه‌ای واکنشی ایران به حملات اخیر به‌شمار می‌رود.
کلید خوردن طرح تعلیق همکاری ایران با آژانس نشان می‌دهد دوره تازه‌ای در پرونده هسته‌ای ایران آغاز شده؛ دوره‌ای که با حملات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به تاسیسات هسته‌ای ایران آغاز شد و به‌نظر می‌رسد احتمالا وضعیت پرونده هسته‌ای را از حالت «شفاف» به شرایط «غیرقابل رصد» تبدیل خواهد کرد.
برگ برنده راهبردی ایران
با وجود اینکه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی در روزها و هفته‌های اخیر در قامت قطعه‌ای از پازل محور واشنگتن و تل‌آویو برای ضربه زدن به فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران ایفای نقش کرده، اکنون اما گزینه واکنشی ایران، زمینه‌ساز نگرانی روزافزون رافائل گروسی شده‌است.
- فروپاشی نظام عدم اشاعه: یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های جاری مدیرکل آژانس، در آستانه فروپاشی بودن نظام عدم اشاعه هسته‌ای است؛ موضوعی که بیش از هر چیز نتیجه بی‌عملی این نهاد بین‌المللی در قبال اقدام‌های تجاوزکارانه محور واشنگتن – تل‌آویو به‌حساب می‌آید.
- بازگشت بازرسان: در شرایطی که خروج ایران از «ان. پی. تی» در تهران کلید خورده، مدیرکل آژانس از «بازگشت به مذاکره» سخن به میان آورده است؛ اینکه باید به بازرسان آژانس، که نگهبانان معاهده ان. پی. تی ازسوی ما هستند، اجازه داده شود تا به سایت‌های هسته‌ای ایران بازگردند.
- نگرانی طرف غربی: یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های کنونی طرف‌های غربی، بی‌اطلاعی آنان از وضعیت فعلی برنامه هسته‌ای ایران است؛ نگرانی‌هایی که خروج جمهوری‌اسلامی از معاهده ان. پی. تی آن را افزایش خواهد داد. براین اساس هم هست که گروسی خواستار دسترسی بازرسان آژانس به تاسیسات هسته‌ای ایران شده است.
- بی‌خبری از تجهیزات و ذخایر اورانیوم ایران: بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود ادعای واشنگتن و تل‌آویو درباره وارد آوردن ضربه مهلک به زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های امروز آنان، انتقال تجهیزات غنی‌سازی و ذخایر اورانیوم ایران به محلی مطمئن‌تر از سایت فردو است؛ محلی «اعلام نشده» عنوان شده‌است.
- دست بالای ایران: در شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد تعلیق همکاری‌های ایران با آژانس و خروج از معاهده «ان. پی. تی» اقدامی راهبردی ازسوی ایران در راستای «افزایش قدرت چانه‌زنی دیپلماتیک ایران» و همچنین «تقویت بازدارندگی در میادین نظامی» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
گام راهبردی مجلس
بررسی طرح تعلیق همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی روی‌میز کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی مجلس قرار گرفته که در صورت تصویب نهایی آن در مجلس، دوره تازه‌ای در پرونده هسته‌ای ایران گشوده خواهد شد. این درحالی است که پیش از این مجلس با تصویب قانون اقدام راهبردی، گام موثری در راهگشایی برای استمرار فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران برداشته بود.
- طرح ویژه مجلس: محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس در نشست علنی روز دوشنبه بهارستان تاکید کرد که خانه ملت به‌دنبال تصویب طرحی است که براساس آن، همکاری‌های ایران با آژانس، تا زمانی که تضمین‌های عینی از رفتار حرفه‌ای این سازمان بین‌المللی نداشته باشیم، متوقف کند.
- حق قانونی ایران: عباس گلرو، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس معتقد است پس از حمله اخیر آمریکا، براساس «ماده ۱۰» معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان. پی. تی)، ایران حق قانونی دارد از این معاهده خارج شود.
- ضرورت خروج از ان. پی. تی: سید عطاالله مهاجرانی، فعال سیاسی خارج‌نشین نیز طی پستی در فضای‌مجازی، خواستار خروج ایران از ان. پی. تی شد؛ اقدامی که به چند دلیل مهم باید انجام شود؛ «حمله دو کشور دارای سلاح اتمی به مراکز اتمی ایران»، «عدم محکومیت حملات ازسوی آژانس»، «نقش‌آفرینی مدیرکل آژانس به عنوان مهره واشنگتن و تل‌آویو» و…
- نظر کمیسیون امنیت ملی مجلس: به‌دنبال حمله اخیر آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران، اکثریت اعضای کمیسیون امنیت‌ملی و سیاست‌خارجی مجلس خواستار قطع همکاری یا تعلیق روابط با آژانس هستند.
- عدم سکوت در برابر متجاوز: علی کشوری، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون اصل۹۰ مجلس در گفت‌وگویی با تاکید بر اینکه ایران نشان داده در مقابل تجاوز سکوت نخواهد کرد، گفت: در مجلس از منظر قانونی موضوع خروج ایران از معاهده «ان. پی. تی» را بررسی می‌کنیم.
- جلوگیری از زیان کشور: حسین حق‌وردی، نماینده مجلس نیز ادامه عضویت ایران در معاهده «ان. پی. تی» و رعایت پروتکل‌های الحاقی را در چنین شرایطی به زیان کشور دانست.
- مسئولیت تل‌آویو: در روزهای اخیر رضا نجفی، نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گفت‌وگویی رسانه‌ای، تاکید کرده بود که مسئولیت هرگونه اقدام ایران در راستای خروج از معاهده «ان. پی. تی» برعهده رژیم‌صهیونیستی است.
ان. پی. تی چیست؟
- معاهده: پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان. پی. تی)
- انعقاد: ژوئیه ۱۹۶۸ و لازم‌الاجرا شدن از ۱۹۷۰
- تعداد اعضاء: بیش از ۱۹۰ کشور
- اهداف راهبردی:
- جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای
- پیگیری مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای
- یاری‌رسانی به کشورهای غیرهسته‌ای در راه به‌کارگیری فناوری صلح آمیز هسته‌ای
- مهم‌ترین کشورهای غیرعضو: هند، پاکستان، رژیم‌صهیونیستی، کره‌شمالی
- تعهدهای اعضاء:
- هسته‌ای‌ها:
- عدم کمک به سایر کشورها در ساخت یا انتقال سلاح هسته‌ای
- تعهد به خلع سلاح هسته‌ای در بلندمدت
- در اختیار قرار دادن امکان استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای به دیگر کشورها
- غیرهسته‌ای‌ها:
- عدم حرکت در مسیر ساخت یا مالکیت سلاح هسته‌ای
- انجام همه فعالیت‌های هسته‌ای زیرنظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
- استفاده از فناوری هسته‌ای تنها برای مقاصد صلح‌آمیز
- عضویت ایران: ایران از نخستین کشورهایی بود که به ان. پی. تی پیوست. این پیمان در تیرماه ۱۳۴۷ (ژوئیه ۱۹۶۸) ازسوی ایران امضا شد.
چرا خروج از ان. پی. تی؟
- اجازه خروج از ان. پی. تی به ایران براساس ماده ۱۰ این معاهده
- حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران ازسوی محور واشنگتن و تل‌آویو
- عدم توجه به پایبندی ایران تعهدهای خود ذیل ان. پی. تی
- نقش‌آفرینی آژانس به‌عنوان قطعه‌ای از پازل ضدایرانی آمریکا و رژیم‌صهیونیستی
- نشت اطلاعات محرمانه فعالیت‌های هسته‌ای ایران ازسوی آژانس
- ایجاد موانع گسترده در مسیر بهره‌گیری از فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای
- بی‌ثمر بودن عملی همکاری‌های گسترده ایران با بازرسان آژانس
- استفاده ابزاری از پرونده هسته‌ای به عنوان اهرمی برای افزایش فشارها بر جمهوری‌اسلامی
مردم چه می‌گویند؟
اگرچه حمله واشنگتن و تل‌آویو به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، «خروج از ان. پی. تی» را در شرایطی کنونی به یکی از مهم‌ترین مطالبات مردمی تبدیل کرده، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد پیش از تحولات اخیر نیز اکثریت جامعه ایران موافق خروج از این معاهده از معنا تهی شده و حتی حرکت به‌سوی تولید سلاح هسته‌ای بوده‌اند.
براین اساس هم بود که در تیرماه ۱۴۰۳ پایگاه تحلیلی «امریکن کانسرواتیو» در گزارشی نوشت که «کنار گذاشتن ان. پی. تی، اخراج بازرسان آژانس و حتی دستیابی به توانایی‌های تسلیحات هسته‌ای (اگر نه خود بمب) درمیان نخبگان و عموم مردم ایران گزینه‌های محبوبی به‌حساب می‌آید. تقریباً ۷۰ درصد مردم از داشتن سلاح هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند».
ازسوی دیگر در آخرین روزهای خردادماه ۱۴۰۳، اعلام شد که براساس بررسی‌های مؤسسه افکارسنجی «Iran Poll» نشان می‌دهد ۶۹ درصد ایرانیان از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای حمایت می‌کنند. نتایج این نظرسنجی، که در فاصله بین ۲۰ فوریه (دوم اسفند ۱۴۰۲) تا ۲۶ می۲۰۲۴ (۶ خرداد ۱۴۰۳) انجام شده، یک تغییرجهت محسوس از نظرسنجی‌های قبلی است که قریب به اتفاق آنها نشان می‌داد اکثریت ایرانیان صرفاً از فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز حمایت می‌کنند.
