زندگی > تندرستی
ما دقیقا از چه سنی پیر می‌شویم؟ | آیا می‌توان پیری را متوقف یا معکوس کرد؟
به گزارش همشهری آنلاین، پیری، روند طبیعی و اجتناب‌ناپذیری است که همه ما در طول زندگی آن را تجربه می‌کنیم. در زیست‌شناسی، پیری به معنای فرایندی است که طی آن سلول‌های بدن به مرور زمان فرسوده یا آسیب می‌بینند و دیگر مانند گذشته کارایی ندارند. اما پیری تنها به ظاهر پوست و مو محدود نمی‌شود؛ بلکه تاثیراتی عمیق‌تر و گسترده‌تر در تمام اعضا و سیستم‌های بدن به وجود می‌آورد.
علائم ظاهری پیری
یکی از بارزترین نشانه‌های پیری، تغییراتی است که در پوست، مو و شکل ظاهری افراد رخ می‌دهد. پوست چروکیده می‌شود، موها خاکستری یا سفید می‌گردند و لکه‌های تیره‌ای که به آنها «لک‌های پیری» می‌گویند، روی دست‌ها و صورت پدیدار می‌شوند. گوش و بینی بزرگ‌تر و آویزان‌تر به نظر می‌رسند، چرا که غضروف این نواحی نرم‌تر و شل‌تر می‌شود.
در مردان مسن، اغلب شاهد رشد موهای بلند و ضخیم‌تر در ابرو، بینی و گوش هستیم. دلیل این موضوع تغییرات هورمونی است که باعث تحریک رشد غیرمعمول موها می‌شود.
تغییرات درون بدن و سلولی
پیری تنها محدود به تغییرات ظاهری نیست؛ در واقع بدن ما از درون نیز دچار تغییرات اساسی می‌شود. سلول‌ها با گذشت زمان کندتر تقسیم می‌شوند و عملکردشان کاهش می‌یابد. غشاهای سلولی سخت‌تر می‌شوند که جریان مواد مغذی و اکسیژن را به سلول‌ها کاهش می‌دهد و همچنین دفع مواد زائد، مانند دی‌اکسید کربن، را کندتر می‌کند.
این آسیب‌ها به مرور زمان در DNA و مولکول‌های بدن تجمع می‌یابند و باعث می‌شوند بدن نتواند به خوبی سلول‌های آسیب‌دیده را ترمیم یا جایگزین کند. بنابراین، بهبودی زخم‌ها طولانی‌تر شده و عملکرد ارگان‌ها کم‌کم تضعیف می‌شود.
تغییرات در عضلات، استخوان‌ها و سیستم عصبی
با افزایش سن، حجم عضلات و تراکم استخوان‌ها کاهش می‌یابد که منجر به کاهش قدرت و استقامت بدن و همچنین کاهش قد می‌شود. معمولاً افراد بین سنین ۳۰ تا ۷۰ سالگی حدود ۲ تا ۵ سانتی‌متر از قد خود را از دست می‌دهند.
پوشش چربی‌ای به نام میلین که دور رشته‌های عصبی را می‌پوشاند، فرسوده می‌شود. این موضوع باعث کند شدن ارتباط بین نورون‌ها شده و در نتیجه حافظه و توانایی یادگیری کاهش می‌یابد. جالب است بدانید برخی افراد که به «فوق پیری» مشهورند، مغزشان حتی در سنین بالای ۸۰ سال، عملکردی مشابه افراد جوان‌تر دارد.
چرا پوست چروک می‌شود؟
پوست یکی از مهم‌ترین اعضایی است که با افزایش سن تغییر می‌کند. چروک‌ها به خصوص در اطراف چشم، دهان و پیشانی بیشتر دیده می‌شوند. پوست پیر، خشک‌تر و کمتر انعطاف‌پذیر است و لایه میانی پوست (درم) نازک‌تر می‌شود.
در این لایه شبکه‌ای از فیبرها وجود دارد که پوست جوان را کشسان نگه می‌دارد، اما با افزایش سن، این فیبرها شل می‌شوند و باعث ایجاد چین و چروک و کاهش صافی پوست می‌گردند.
علاوه بر پیری طبیعی، عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، سیگار کشیدن و قرار گرفتن زیاد در معرض نور خورشید می‌توانند روند پیر شدن پوست را تسریع کنند. پرتوهای فرابنفش خورشید (UV) باعث شکستن پروتئینی به نام کلاژن می‌شوند که نقش مهمی در حفظ جوانی پوست دارد.
کاهش شنوایی و بینایی
کاهش شنوایی و دید یکی دیگر از آثار طبیعی پیری است که می‌تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. شایع‌ترین نوع کاهش شنوایی ناشی از سن، «پریزبی‌کوزیس» نام دارد که به تدریج در هر دو گوش رخ می‌دهد.
در گوش داخلی، ساختارهای ظریفی به نام مژک‌ها وظیفه انتقال صدا را دارند، اما این مژک‌ها به مرور فرسوده و آسیب می‌بینند و قابلیت بازسازی آنها نیز کاهش می‌یابد. همچنین، تجمع جرم گوش و کاهش انعطاف‌پذیری پرده صماخ و استخوان‌های کوچک گوش میانی هم در کاهش شنوایی نقش دارند.
از طرفی، در چشم‌ها نیز کاهش تولید اشک باعث خشکی چشم می‌شود و عضلات حرکت‌دهنده چشم توانایی گردش کامل چشم را از دست می‌دهند. لنز چشم سفت‌تر می‌شود و تمرکز روی اشیاء نزدیک سخت‌تر می‌گردد (پدید آمدن پیرچشمی). همچنین، عدسی چشم ممکن است زرد و کدر شده که به کاتاراکت یا آب مروارید معروف است.
روند پیری و سرعت آن
تحقیقات نشان داده‌اند که سرعت پیری در افراد متفاوت است و در برخی سنین مانند ۳۴، ۴۴، ۶۰ و ۷۸ سال به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. به ویژه در حدود ۶۰ سالگی، سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر شده و توان مقابله با بیماری‌ها کاهش می‌یابد.
همچنین کاهش حجم عضلات و قدرت قلب، افزایش سختی رگ‌ها و کاهش ضربان قلب در زمان ورزش، باعث افزایش ریسک بیماری‌های قلبی و فشار خون می‌شود.
آیا می‌توان پیری را متوقف یا معکوس کرد؟
پیری فرآیندی طبیعی است که نمی‌توان آن را کاملاً متوقف یا معکوس کرد، اما می‌توان با تغییر سبک زندگی، روند آن را کند کرد. ورزش منظم، مخصوصاً تمرینات هوازی و قدرتی، به حفظ سلامت قلب، افزایش توده عضلانی، بهبود تعادل و کاهش خطر سقوط کمک می‌کند.
رژیم غذایی سالم و متعادل، شامل سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب، نیز نقش مهمی در افزایش طول عمر و حفظ سلامت بدن دارد.
برخی ادعاها مانند تزریق خون جوان به افراد مسن یا استفاده از داروهای خاص برای «درمان» پیری وجود دارد، اما هنوز هیچ شواهد علمی قوی برای اثبات اثر بخشی این روش‌ها وجود ندارد. تحقیقات در زمینه داروها و واکسن‌هایی که ممکن است پیری را کند یا معکوس کنند همچنان ادامه دارد.
رکوردهای پیری
مسائل مربوط به ثبت دقیق سن افراد مسن می‌تواند پیچیده باشد. به طور مثال، فردی در اندونزی ادعا کرده بود که ۱۴۷ سال عمر کرده است، اما این رکورد به دلیل نبود اسناد رسمی مورد تایید قرار نگرفت. یکی از معتبرترین رکوردهای سن طولانی متعلق به ژان کالمان، زن فرانسوی است که ۱۲۲ سال و ۱۶۴ روز عمر کرد، هرچند برخی تحقیقات این موضوع را زیر سوال برده‌اند.
پیری، فرایندی طبیعی است که تغییرات فراوانی در ظاهر و عملکرد بدن ایجاد می‌کند. با آگاهی از این تغییرات و اتخاذ سبک زندگی سالم، می‌توان از بسیاری مشکلات مرتبط با پیری پیشگیری کرد و کیفیت زندگی را در سال‌های بالاتر حفظ نمود. دانشمندان هنوز در حال کشف رازهای پیچیده این فرایند هستند و امید می‌رود در آینده روش‌هایی برای کند کردن یا کنترل بهتر آن ارائه شود.
منبع: عصر ایران
