آشنایی کامل با مهم‌ترین بیماری‌های دوران نوزادی و روش‌های پیشگیری
به گزارش همشهری آنلاین، نوزادان از بدو تولد تا پایان ماه اول زندگی، در مرحله حساسی به‌سر می‌برند که به آن دوران نوزادی گفته می‌شود. در این دوران، بدن هنوز سیستم ایمنی قوی ندارد و نسبت به عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف آسیب‌پذیر است. “آشنایی کامل با مهم‌ترین بیماری‌های دوران نوزادی و روش‌های پیشگیری” می‌تواند به والدین کمک کند تا با آگاهی بیشتر، از سلامت فرزند خود محافظت کنند. این آگاهی به‌ویژه در روزها و هفته‌های نخست تولد، حیاتی به‌نظر می‌رسد.
شایع‌ترین بیماری‌های دوران نوزادی کدامند؟
دوران نوزادی با رشد سریع جسمی و تکامل اندام‌ها همراه است. اما همزمان با این رشد، خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها نیز افزایش می‌یابد. شناخت بیماری‌های دوران نوزادی به والدین کمک می‌کند تا در صورت بروز علائم هشداردهنده، سریع‌تر واکنش نشان دهند.
مهم‌ترین بیماری‌های شایع در دوران نوزادی عبارت‌اند از:
- زردی نوزاد (یرقان): یکی از شایع‌ترین مشکلات برای نوزادن در هفته اول زندگی زردی یا یرقان است که به دلیل افزایش بیلی‌روبین خون ایجاد می‌شود. در اکثر موارد خفیف است اما در برخی نوزادان نیاز به فتوتراپی دارد.
- عفونت‌های نوزادی: مانند عفونت بند ناف، مننژیت، یا سپسیس نوزادی که می‌توانند جان نوزاد را تهدید کنند و نیاز به درمان فوری دارند.
- مشکلات تنفسی: این مشکلات بیشتر در نوزادان نارس یا متولدشده از طریق سزارین دیده می‌شود و ممکن است به اکسیژن یا بستری در NICU نیاز داشته باشند.
- نفخ و کولیک: که با گریه‌های طولانی، ناآرامی و جمع شدن پاها همراه است و معمولاً از هفته دوم تا سوم تولد شروع می‌شود.
- ریفلاکس معده: بازگشت شیر از معده به مری که گاهی با استفراغ همراه است. اگر شدید باشد ممکن است مانع رشد مناسب نوزاد شود.
- کم‌آبی بدن: به دلیل تغذیه ناکافی یا اسهال که می‌تواند خیلی سریع نوزاد را در معرض خطر قرار دهد، به‌ویژه در روزهای گرم سال.
بیشتر بخوانید: چگونه بیماری قلبی نوزادان را تشخیص بدهیم؟
علائم بیماری‌های دوران نوزادی چگونه ظاهر می‌شود؟
علائم بیماری‌های دوران نوزادی ممکن است خفیف یا غیرمعمول باشد. آگاهی از نشانه‌های هشداردهنده، زمینه تشخیص زودهنگام و درمان موفق را فراهم می‌کند.
- تب یا کاهش دمای بدن (کمتر از ۳۶ درجه): تنظیم دمای بدن نوزادان دشوار است و نوسانات می‌تواند علامت عفونت باشد.
- بی‌قراری یا خواب‌آلودگی بیش از حد: تغییرات رفتاری غیرمنتظره معمولاً نشان‌دهنده یک مشکل داخلی است.
- قطع یا کاهش اشتها: اگر نوزاد علاقه‌ای به تغذیه نداشته باشد یا شیر خوردن را قطع کند، باید سریعاً بررسی شود.
- گریه‌های شدید و بی‌وقفه: ممکن است نشانه درد، کولیک، نفخ یا بیماری زمینه‌ای باشد.
- تغییر رنگ پوست (زرد، آبی یا خاکستری شدن): رنگ غیرعادی پوست می‌تواند نشان‌دهنده کمبود اکسیژن، مشکلات کبدی یا قلبی باشد.
- مشکلات تنفسی مانند خس‌خس یا تنفس تند: این حالت‌ها معمولاً به مشکلات ریوی یا عفونت‌ها مربوط هستند.
- استفراغ‌های مکرر یا شدید: اگر ادامه‌دار باشد یا همراه با کاهش وزن باشد، نیاز به بررسی تخصصی دارد.
- اسهال یا مدفوع خونی: یکی از هشدارهای مهم ابتلا به عفونت یا حساسیت شدید غذایی است.
بیشتر بخوانید: رفلاکس معده نوزاد تا چند ماهگی ادامه دارد؟
دلایل بروز بیماری‌ها در دوران نوزادی
چندین عامل می‌تواند خطر بروز بیماری در نوزادان را افزایش دهد. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:
- نارس بودن یا وزن کم هنگام تولد: این نوزادان سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و بیشتر در معرض بیماری هستند.
- زایمان سخت یا طولانی: ممکن است باعث آسیب‌دیدگی جسمی نوزاد یا انتقال میکروب شود.
- عفونت‌های مادر در دوران بارداری: بیماری‌هایی مانند تبخال یا عفونت ادراری می‌توانند از طریق جفت منتقل شوند.
- عدم رعایت بهداشت هنگام مراقبت از نوزاد: شستن دست‌ها، تمیزی وسایل و لباس نوزاد از اهمیت زیادی برخوردار است.
- مشکلات تغذیه‌ای یا اختلال در شیردهی: تغذیه ناکافی مانع رشد و تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
- شرایط غیربهداشتی در محیط زندگی نوزاد: خانه‌های مرطوب، آلوده یا پرجمعیت خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
بیشتر بخوانید: نکاتی درباره حمام کردن نوزاد و مراقبت‌های پس از آن
چطور می‌توان از این بیماری‌ها پیشگیری کرد؟
پیشگیری مؤثر از بیماری‌های دوران نوزادی نیازمند رعایت اصول بهداشتی، تغذیه مناسب و واکنش سریع به علائم است. والدین باید نقش فعالی در مراقبت از نوزاد ایفا کنند و از توصیه‌های علمی پیروی نمایند.
- شیر مادر: بهترین تغذیه برای تقویت سیستم ایمنی نوزاد است. ترکیبات ضدعفونی‌کننده موجود در آن، نوزاد را در برابر بسیاری از عفونت‌ها محافظت می‌کند.
- مراقبت از بند ناف: خشک نگه داشتن و ضدعفونی روزانه با الکل سفید ۷۰ درصد مانع عفونت ناف می‌شود.
- واکسیناسیون به‌موقع: نوزادان باید طبق جدول واکسیناسیون رسمی کشور، واکسن‌های ضروری را دریافت کنند.
- شست‌وشوی دست‌ها: ساده‌ترین و مؤثرترین روش پیشگیری از انتقال عفونت است.
- جلوگیری از تماس با افراد بیمار: حتی یک سرماخوردگی ساده در بزرگسالان می‌تواند برای نوزاد خطرناک باشد.
- مراقبت از دمای اتاق: نوزادان نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند، بنابراین دمای محیط باید متعادل باشد.
- مراجعه منظم به پزشک: چکاپ‌های اولیه باعث تشخیص زودهنگام هرگونه اختلال رشد یا بیماری می‌شود.
اقدامات مراقبتی روزمره در خانه
برای کمک به حفظ سلامت نوزاد، توصیه می‌شود این اقدامات را به‌صورت روزانه انجام دهید:
- خشک و تمیز نگه داشتن بند ناف تا زمان افتادن
- استفاده از پوشک مناسب و تعویض مرتب آن برای جلوگیری از سوختگی
- حفظ دمای مناسب اتاق بین ۲۲ تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد
- شیر دادن بر اساس تقاضای نوزاد، نه فقط برنامه‌ریزی زمانی
- کنترل رنگ پوست، دفعات ادرار و مدفوع برای تشخیص سریع هر گونه تغییر
- قرار دادن نوزاد به پشت هنگام خواب برای کاهش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد
- جلوگیری از قرار گرفتن نوزاد در معرض دود سیگار، هوای آلوده یا مواد شیمیایی خانگی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هریک از علائم زیر، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد:
- تب بالای ۳۸ درجه یا افت دمای بدن
- عدم تغذیه یا خواب‌آلودگی غیرعادی
- گریه‌های ممتد و بی‌وقفه
- زردی که تا روز پنجم از بین نرفته باشد یا به سمت پایین بدن گسترش یابد
- تغییر در رنگ یا بوی ترشحات ناف
- مدفوع خونی یا استفراغ سبز
- تنفس‌های بریده، تند یا با صدای ناهنجار
- شلی غیرعادی اندام‌ها یا پاسخ ندادن به تحریکات محیطی
شروع آگاهانه برای آینده‌ای سالم
دوران نوزادی، پایه و اساس سلامت در سال‌های بعد زندگی است. با شناخت بیماری‌های شایع این دوره و رعایت اصول پیشگیری، می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری کرد. در صورت مشاهده هر علامت غیرطبیعی، اقدام سریع و مراجعه به پزشک ضروری است. والدینی که در این دوران آگاهانه عمل می‌کنند، گام بزرگی در مسیر سلامت فرزند خود برمی‌دارند.
